De parlamentoorsche Kontrol
En annere wichtige Opgaav vun den Landdag is de Kontroll över de „dörchföhren Macht“, also över de Landsregeren. Dat Parlament un sien Utschüssen hebbt dat Recht to verlangen, dat Liddmaten vun de Landsregeren dor sünd. Jüstso köönt de oder ehr Beopdragten vun sik ut na de Sittens vun den Landdag un sien Utschüssen kamen. De Regeren hett den Landdag fröh un vullstännig Bescheed to geven, wenn se Gesetten torechtmaakt. Dat gellt ok för Grundsatzfragen bi de Landsplanen, Standoortplanen, wenn se sünst wat Groots vörhett, un wenn se Verornens un Verwaltensvörschriften torechtmaakt. Se mutt dat ok bi dat, wat se in den Bundsraat mitmaakt un wat se in de Tosamenarbeit mit Bundslänner, den Bund, de Europääsche Union un annere Staten maakt. Bavento mutt de Regeren de Afordenten op Fragen Utkumst geven. De Afordenten köönt nich blots schriftliche Fragen stellen, se hebbt ok, wenn dat Plenum vun dat Parlament tosamensitt, en Fraagstunn. Se köönt ok en Grote Anfraag stellen, üm wat över enen groten Themenkomplex to weten to kriegen. En Grote Anfraag mutt en Frakschoon oder mööt tominnst 18 Afordente stütten, wieldes Fragen in en Fraagstunn oder schriftliche Anfragen vun enkelte Afordenten inbröcht warrn köönt.
Paternoster im Landeshaus
©
Foto: Landtag, Holger Stöhrmann
Dat Landshuus
De Landdag sitt siet 1950 in dat Huus an de Föörd, un dat heet siet de Tiet „Landshuus“. Egentlich buut hett man dat as Kaiserliche Marineakademie. Fierlich inwieht worrn is dat den 6. Oktobermaand 1888, nadat man dor fief Johr an buut harr. Kiel weer, siet man dat Riek grünnt harr (1871), Riekskriegshaven. De Marineakademie höör mit ehr staatschen Maten — se weer 100 m lang, 50 m breet un 24 m hooch — to de gröttsten un prächtigsten Buwarken vun de Stadt. Na den Versailler Verdrag müss de Akademie al 1919 wedder oplööst warrn. Vun dor af an seet de Marinestatschoon Oostsee in dat Huus. In den Tweten Weltkrieg hebbt Bomben dat bannig tweismeten. En poor Johr müss dat na 1945 instandsett warrn. Den 3. Maimaand 1950 kunn de Sleswig-Holsteensche Landdag to’n eersten Mal in de fröhere Marineakademie dagen. Dat Landshuus worr för dat Landsparlament en Arbeitssteed op Duer. Man de Landdag müss sik dat Huus vele Johren mit dat Binnenministerium un de Landskanzlie (later: Staatskanzlie) delen. Üm mehr Rüüm för de Afordenten un de Landdagsverwalten to kriegen, is dat Binnenministerium 1983 uttrocken. Dorna hett man vun 1984 bet 1987 enen eersten Deel vun dat Huus vun Grund op instand sett. Siet denn köönt in de Büros vun de Afordenten un vun de Rüüm för Konferenzen un Besprekens de Debatten in den Landdag över Luutsprekers mithöört warrn. Blangen den „Paternoster“, den dat siet 1950 gifft, is en behinnertenrechten Fohrstohl inbuut worrn. Mit den tweten Buafsnitt hett man 1999 anfungen. De zentrale Opgaav weer de Niebu för den Plenorsaal, de na de Watersiet to op de ole Terassenanlaag vun dat Landshuus to stahn keem. De Architektur vun den Plenorsaal is Sinnbild för Demokrate un Apenheit. De eerste Sitten in den nie’en Plenorsaal geev dat in’n Aprilmaand 2003. För Besökerinnen un Besökers staht op de Tribüün mehr as 70 Stöhl. Dat gifft in den Saal bavento enen Barg apen Veranstaltens. Dor warrt t.B. leest un in Foren diskuteert. Siet dat Enn vun 2006 is dat Landshuus en rein Parlamentshuus, denn de Staatskanzlie trock mit den Ministerpräsidenten in en anner Huus an den Düsternbrooker Weg üm.
Abgeordnete während einer Plenarsitzung im Plenarsaal
©
Foto: Landtag, Holger Stöhrmann
De Gesetten
Vörslääg för Gesetten, Huushooltsvörlagen, aver ok Afspraken, de över dat Flach vun dat Land rutgaht (to’n Bispeel över de Hööchd vun de Rundfunkgeböhren), beraadt dat Plenum in’n Grundsatz in twee Lesens. In de Eerste Lesen diskuteert he de allgemenen Grundsätz, in de Twete Lesen tomehrst de Enkelheiten. Dortwüschen liggt de Tiet för dat Raatslagen in de Utschüssen. Gesettvörslääg köönt enkelte Afordente, en Grupp vun Afordente, de Landsregeren oder Initschativen vun Börgerslüüd inbringen. Beslüten deit ehr de Landdag oder dat Volk in en Volksafstimmen. De Länner alleen hebbt dat Recht, ümmer dor Gesetten to maken, woneem dat Grundgesett nich den Bund tostännig maakt. So köönt se Gesetten maken op de Rebeden
- School
- Polizei
- Vörankamen vun dat Land, Landsplanen
- Kommunale Verfaten
- Press, Rundfunk, Feernsehn
- Organisatschoon vun de Landsverwalten
En wichtige Opgaav för dat Parlament is dat, över den Landshuushoolt aftostimmen. De Regeren leggt den Landdag enen Huushooltsvörslag vör, de Innahmen un Utgaven för dat neegste Johr (bi Dubbelhuushoolden för twee Johr) in Tahlen nöömt. Düsse Vörslag warrt as en Gesett vun dat Parlament in en Eerste Lesen, in de Utschüssen un to ’n Sluss in en Twete Lesen beraadt. Denn stimmt de Afordenten över dat Milljarden-Tahlenwark af.
Wat en Oppositschoon för de parlamentoorsche Demokratie bedüden deit, dat warrt in Sleswig-Holsteen dörch enen egen Artikel in de Landsverfaten (Artikel 18) düütlich maakt: „De parlamentoorsche Oppositschoon höört to de parlamentoorsche Demokratie. De Oppositschoon hett de Opgaav, dat Programm vun de Regeren un ok dat, wat vun de Regeren beslaten warrt, to kritiseren un to kontrolleren. Se steiht gegen de Volksvertreders un Frakschonen, de de Regeren stütt. So wiet hett se ok dat Recht op politisch glieke Chancen.“ Tellt to de Oppositschoon all Parteien, de nich an de Regeren bedeligt sünd, denn warrt de gröttste vun ehr doch en besünnere Rull towiest. De Vörsitter vun de starkste Oppositschoonsfrakschoon, — in den nie’en Landdag is dat de SPD — is Oppositschoonsföhrer in’n Landdag. Na de Geschäftsornen vun dat Parlament kann he gliek na en Reed vun den Ministerpräsidenten dat Woort to nehmen. Kloor, de Oppositschoonsföhrer snackt nich för de ganze Oppositschoon, man even för de starkste Grupp. So dörvt na em de Vörsitters vun de annern Frakschonen snacken.
